Tản mạn về năm con gà

(Đom đóm) Hình tượng con gà trong con mắt của người phương Đông và cả người phương Tây đều là con vật linh thiêng, gắn với nó biết bao câu chuyện, truyền thuyết. Sự hùng dũng, oai nghiêm của con gà trống khiến nước Pháp chọn nó làm biểu tượng, còn ở Việt Nam con gà trở thành cảm hứng cho nghệ thuật,  thơ ca, hò vè, tranh vẽ và cả trong những thế võ cổ truyền. Hơn nữa, người Việt cho rằng con gà trống hiện diện củanăm đức tính Văn – Võ – Dũng – Nhân –Tín.

Liên quan: Ai là nạn nhân?

Con Gà trong tâm thức xưa

Thủa xưa khi đất trời còn u tối lạnh lẽo, ẩm thấp Ngọc Hoàng sai mười ông mặt trời cũng là mười người con cùng chiếu sáng mặt đất. Sự xuất hiện cùng lúc của mười ông mặt trời chiếu sáng khiến mặt đất khô rang, nứt nẻ, con người sống rất khổ cực. Bỗng một ngày xuất hiện một chàng dũng sĩ sức khỏe phi thường dùng những mũi tên thần bắn lên phía ông mặt trời, làm chín ông rụng xuống biển, ông còn lại sợ hãi trốn biệt tăm. Từ đó trở đi trái đất lại trở lại trong u tối, lạnh lẽo, con người vạn vật cố hết sức đi tìm gọi mặt trời  nhưng đều trong vô vọng. Một ngày kia có một chú gà trống choai to khỏe, nhảy lên cành cây mọc trên ngọn núi cao lấy hết sức bình sinh cất tiếng gáy. Lạ lùng thay sau tiếng gáy ấy ông mặt trời đỏ như mâm đồng xuất hiện đằng Đông xua tan lạnh lẽo, đem lại sự sống cho muôn loài.

Từ đó đêm giao thừa dân gian thường bảo rằng, mặt trời thời gian này ẩn mình sâu nhất, thế nên nhà nhà bảo nhau cúng đêm giao thừa một con gà trống, hi vọng ngày mai chú lại đánh thức ông mặt trời, đem lại ánh nắng sáng trong, may mắn suốt năm mới.

Trong truyền thuyết về vua An Dương Vương Thục Phán bỏ rất nhiều công xây thành nhưng đắp đến đâu thì đất lở đến đấy.Rùa thần hiện lên và báo cho nhà vua biết ở núi Thất Diệu có một con gà trắng sống đến ngàn năm rồi hóa thành yêu tinh ẩn trong núi, nếu diệt được nó thì việc xây thành sẽ thành công. Sau khi An Dương Vương giết được con gà trắng thì xây được thành.

Trong truyền thuyết Sơn Tinh-Thủy Tinh, gà cũng được nhắc đến với tư cách là một trong ba lễ vật thách cưới của Vua Hùng để gả con gái của mình là Mỵ Nương gồm: Voi chín ngà,gà chín cựa, ngựa chín hồng mao.

Thời Tây Sơn, tương truyền truyền rằng Nguyễn Lữlà người đã sáng tạo ra môn võ “Hùng kê quyền” (quyền gà chọi) hay Hồng kê quyền, là bài quyền mô phỏng các kỹ thuật của gà chọi, một trong 10 bài danh võ được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam lựa chọn qua các kỳ hội nghị chuyên môn toàn quốc. Đặc trưng của bài quyền là những động tác dũng mãnh của con gà chọi nhỏ bé mà nhanh nhạy trước đối thủ, bài Hùng kê quyền sử dụng ngón tay trỏ để đâm mô phỏng hình mỏ gà, và các ngón còn lại co vào như chiếc cựa gà.

Trong ca dao, thành ngữ con gà cũng là đối tượng để ông cha mượn thể hiện những suy nghĩ, mong muốn, truyền đạt kinh nghiệm. Ví dụ như:Khôn ngoan đá đáp người ngoài/Gà cùng một mẹ chứ hoài đá nhauhay Ráng mỡ gà thì gió, ráng mỡ chó thì mưa…v.v. Trong hội họa người Việt không ai không biết đến những bức tranh Đông Hồ về gà, thể hiện một triết lí sống nhân bản, gần gũi với thiên nhiên.

Trang phục của người Việt xưa cũng xuất hiện: mái tóc đuôi gà duyên dáng, “thướt tha trước gió nhẹ nhàng”. Con gà gần gũi thân thương ấy sau nữa được thể hiện trong bài thơ “Nắng mới” của Lưu Trọng Lư:Mỗi lần nắng mới hắt bên song/Xao xác gà trưa gáy não nùng. Hình ảnh con gà trong tâm thức người Việt luôn gần gũi, chứa đựng ý niệm thanh tao về cuộc sống, triết lí nhân sinh.

Con Gà trong hiện thực

Xóm Cỏi, xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ nằm sâu trong vườn Quốc gia Xuân Sơn được coi là cội nguồn của giống gà “truyền thuyết” – gà chín cựa. Ở nơi cội nguồn giống gà “truyền thuyết” này nhà nào cũng nuôi, ít vài chục con, nhiều hàng trăm con. Cận tết, nhà nuôi ít để ăn, để biếu, nhà nuôi nhiều thừa để bán, giá cả gà cũng rất “giòn” từ 150.000đ – 200.000đ trên một con gà có từ 6 – 7 cựa, riêng về gà có đủ chín cựa có giá hàng chục triệu đồng một con. Nhà nào gặp may, gặp khách “xộp” thì tết năm đấy gia đình vui vẻ, đầm ấm lắm.

Trong nghiên cứu của NGƯT Nguyễn Khắc Khôi về giống gà nhiều cựa cho thấy, gà nhiều cựa đều sinh sản tốt, thành thục sớm, nhịp độ đẻ trứng ngắn; riêng tỷ lệ phối giống, thụ thai và nuôi con tốt.  Gà nhiều cựa có khả năng thích nghi cao, rộng rãi với môi trường sống và có điều kiện sinh dưỡng khác nhau, năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, có hiệu quả kinh tế cao.

Từ nghiên cứu của NGƯT Nguyễn Khắc Khôi  ngày 1/2/2012, Bộ NNPTNT đã ra Thông tư số 06 ban hành danh mục bổ sung nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn là “Giống gà nhiều cựa Phú Thọ”. Đặc biệt hơn nghiên cứu của NGƯT Nguyễn Khắc Khôi còn mang nhiều ý nghĩa về tâm linh, văn hóa, kinh tế, lịch sử. Nghiên cứu của NGƯT Nguyễn Khắc Khôi lần nữa khẳng định con gà từ “truyền thuyết” nói riêng đem lại giá trị  to lớn cho thế hệ hôm nay, nó hữu dụng ngay cả trong ý niệm.Gà “chín cựa” loại gà đặc chủng của miền đất Tổ, hiện thân mối liên hệ truyền thuyết và đời thực.

Con gà bước ra trong “truyền thuyết” đem lại cho người dân một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Trong mười hai con giáp có lẽ con Gà vật vừa gần gũi vừa đem lại cho con người vô số những giá trị, từ tinh thần cho đến vật chất.Ngoài giá trị vật chất từ con gà đem lại, hình tượng con gà trống biểu hiện của năm đức tính quý báu:Văn – Võ – Dũng – Nhân –Tín. Mào cao, dựng đứng biểu tượng giống mũ áo quan Văn. Bước đi nhanh nhẹn, dứt khoát thể hiện tính Võ. Gặp địch, đối thủ dám chiến đấu thì được coi là Dũng. Có cái ăn thì kêu, gọi cả đàn là Nhân. Luôn canh gác, gáy đúng giờ là Tín.

Đom đóm